Το ισραηλινό θαύμα

Βασίλης Βιλιάρδος

Η χώρα, με έκταση ίση με την Πελοπόννησο, σε μία εξαιρετικά προβληματική περιοχή και με εχθρικό φυσικό περιβάλλον, έχει σχεδόν διπλάσιο ΑΕΠ από την Ελλάδα, ενώ θεωρείται η τρίτη πιο σταθερή οικονομία στον πλανήτη – έχοντας ιδρυθεί μόλις πριν από 70 περίπου χρόνια, με αρχικό πληθυσμό λιγότερο από την Κύπρο.

«Η συμμετοχή του κράτους στο σχεδιασμό της οικονομίας, καθώς επίσης στον έλεγχο της, είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του Ισραήλ – θυμίζοντας σε κάποιο βαθμό το εθνικοσοσιαλιστικό μοντέλο, το οποίο είναι από πολλούς παρεξηγημένο επειδή το συνδέουν λανθασμένα με το ναζισμό και με το Χίτλερ, παρά το ότι ήταν το δημιούργημα πολύ ικανών οικονομολόγων».
Ανάλυση
Ένα από τα βασικότερα θέματα που οφείλουν να μας απασχολούν όλους εμάς τους Έλληνες που δεν θέλουμε να εγκαταλείψουμε τη χώρα μας, παρά τις σημερινές τεράστιες αντιξοότητες, είναι η παραγωγή πλούτου – όπου δυστυχώς ποτέ δεν καταφέραμε να δημιουργήσουμε μία πραγματική, μη πλασματική οικονομία, μακροπρόθεσμα σταθερή και βιώσιμη, η οποία να μην στηρίζεται στην επί πιστώσει κατανάλωση, αλλά σε αληθινές αξίες. Εν προκειμένω, για να τεκμηριώσουμε πως δεν μας ήταν εμπόδιο η συμμετοχή μας στην Ευρωζώνη και στην ΕΕ, αναφέραμε ήδη τα εξής:

«Η Ολλανδία, η οποία είναι μέλος της Ευρωζώνης και της ΕΕ, έχοντας έκταση (ξηρά) μόλις 33.893 τετραγωνικά χιλιόμετρα και 17.188.322 κατοίκους, έναντι 130.647 της Ελλάδας με 10.757.300 κατοίκους (21.439 τετραγωνικά χιλιόμετρα η Πελοπόννησος), αποδεικνύει πως δεν φταίνε ούτε το ευρώ, ούτε η ΕΕ για την κατάρρευση μας – αφού μία τόσο προβληματική χώρα, από πλευράς κλίματος και στάθμης της θάλασσας, έχει καταφέρει να είναι η δεύτερη μεγαλύτερη παγκοσμίως στις εξαγωγές τροφίμων (94 δις € το 2016, έναντι περίπου 5 δις € της Ελλάδας), με συνολικές εξαγωγές 526,4 δις $ σε ένα ΑΕΠ ύψους 824,5 δις € (σχεδόν 64% του ΑΕΠ, όταν της Ελλάδας είναι κάτω από το 15%)» (πηγή).

Επειδή τώρα ενοχοποιήθηκε για τις αποτυχίες μας η γεωπολιτική μας θέση, η οποία πολύ σωστά δεν έχει καμία σχέση με την Ολλανδία, θεωρούμε σκόπιμο να αναφερθούμε σε μία άλλη χώρα που ευρίσκεται σε μία πολύ πιο δύσκολη περιοχή από τη δική μας – στο Ισραήλ, ελπίζοντας να μην αναζητήσουμε μία ακόμη δικαιολογία, ισχυριζόμενοι πως η επιτυχία του στηρίζεται στο ισραηλινό λόμπι των Η.Π.Α., αφού θα μπορούσε να λειτουργήσει ανάλογα και το ελληνικό εκεί, εάν του έδιναν την ευκαιρία οι κυβερνήσεις μας (σταματώντας να διαφθείρονται και να διαφθείρουν, καθώς επίσης ενδιαφερόμενες για τον απόδημο ελληνισμό που είναι μεγαλύτερος από τον εγχώριο, αγαπάει περισσότερο την πατρίδα του και είναι πολύ πιο επιτυχημένος).

Ειδικότερα, το Ισραήλ έχει έκταση μικρότερη από την Πελοπόννησο, αφού είναι 20.700 τετραγωνικά χιλιόμετρα, με πληθυσμό 8.547.000 – έχοντας ιδρυθεί μόλις το 1948, με πληθυσμό τότε 870.000 ατόμων. Έκτοτε η εξέλιξη του πληθυσμού του ήταν η εξής:

Έτη	1948	1960	1970	1980	1990	2000	2007	2016
Πληθυσμός	0,87	2,1	3,0	3,9	4,8	6,4	7,2	8,5

Περαιτέρω, ενώ ο πληθυσμός του αυξήθηκε κατά σχεδόν δέκα φορές, το ΑΕΠ του υπερέβη τις εξήντα φορές – γεγονός που σημαίνει ότι, η παραγωγικότητα των Πολιτών του αναπτύχθηκε με πολύ μεγαλύτερο ρυθμό, ξεπερνώντας τα 300 δις $ (γράφημα) όταν της Ελλάδας είναι περί τα 200 δις $ (από 354 δις $ το 2008). Την ίδια στιγμή, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ του Ισραήλ πλησιάζει τα 35.000 $ – όταν το ελληνικό, από 29.874 $ το 2008 έχει μειωθεί στα 22.736 $.

 

Επεξήγηση γραφήματος: Εξέλιξη του ΑΕΠ του Ισραήλ (μπλε καμπύλη, αριστερή κάθετος), σε σύγκριση με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ του (διακεκομμένη γραμμή, δεξιά κάθετος).

Όσον αφορά το νόμισμα του, την ισραηλινή λίρα στην αρχή και αργότερα το Shekel (το νέο ισραηλινό Shekel από το 1985), είναι ελεύθερα διαπραγματεύσιμο και πλήρως μετατρέψιμο στις παγκόσμιες συναλλαγματικές αγορές – ενώ, με δεδομένα τα σταθερά πλεονάσματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών του, στο +3,6% το 2016, καθώς επίσης τα σχετικά μικρά ελλείμματα του προϋπολογισμού του (-2,15% του ΑΕΠ το 2016), δεν αντιμετωπίζει προβλήματα υποτίμησης.

Η οικονομική εξέλιξη του Ισραήλ

Συνεχίζοντας, η ατμομηχανή των εξαγωγών του Ισραήλ είναι οι επιστημονικοί κλάδοι και ειδικά η υψηλή τεχνολογία – όπου οι μεγάλοι διεθνείς όμιλοι επιλέγουν τα εργαστήρια της χώρας για τις έρευνες τους. Όσον αφορά γενικότερα την εξέλιξη της δομής της οικονομίας του, ο κατωτέρω πίνακας δίνει μία εικόνα:

Έτη	1950	1970	1990	2000	2006	2016
Εργαζόμενοι	585,7	963,2	1.491,9	2.361,6	2.573,6	4.021,0
		Ποσοστό	στο ΑΕΠ
Γεωργία	17,6	8,8	4,2	2,8	1,8	2,3
Βιομηχανία	21,5	24,3	21,7	14,9	15,7	26,6
Ηλεκ/Υδρ.	2,0	1,2	1,1	0,8	0,7
Κατασκευές	9,3	8,3	5,2	5,6	5,3
Εστίαση/Ξεν.	13,5	13,0	14,6	4,5	4,8
Εμπόριο				12,3	13,2
Μεταφορές	6,6	7,5	6,2	5,4	6,7
Χρηματοοικ.		5,2	10,0	3,0	3,4
Υπηρεσίες	29,5	31,7	37,0	50,7	48,4	69,5

Σημείωση: Το εμπόριο καταγράφεται μετά το 2000 χωριστά – για το 2016 συνολικά οι υπηρεσίες (μαζί με κατασκευές, εστίαση κλπ.).

Η παραγωγικότητα ανά εργαζόμενο στο Ισραήλ μετράται από το ΑΕΠ (348 δις $), σε σχέση τον αριθμό των απασχολουμένων μείον την ανεργία (4,3% το 2017) – οπότε υπολογίζεται στα 90.436 $ ετησίως. Για σύγκριση, της Ελλάδας (με ΑΕΠ 204,3 δις $, 4.769.000 εργαζομένους και 22,3% ανεργία) είναι μόλις 55.134 $ – ενώ το 12,6% του ελληνικού ΑΕΠ αφορά ευρύτερα τον πρωτογενή τομέα, το 15% τη βιομηχανία και το 72,4% τις υπηρεσίες (πηγή). Από αυτήν και μόνο την τεράστια διαφορά είναι εύλογα τα προβλήματα της Ελλάδας – επίσης από την πολύ χαμηλή συμμετοχή της βιομηχανίας μας στο ΑΕΠ.

Ας μην ξεχνάμε εδώ πως οι φυσικές προϋποθέσεις για την οικονομία του Ισραήλ είναι εξαιρετικά προβληματικές, αφού υποφέρει από μεγάλη έλλειψη νερού, ενώ διαθέτει πολύ άσχημα εδάφη – έχοντας τα τελευταία χρόνια μόνο επιλύσει σε κάποιο μικρό βαθμό τα τεράστια ενεργειακά του προβλήματα, με την ανακάλυψη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου (άρθρο).

Η χώρα όμως διαθέτει μία διεθνώς ανταγωνίσιμη βιομηχανία, έναν σύγχρονο πρωτογενή τομέα με μία υψηλά εξελιγμένη γεωργία, καθώς επίσης ένα πολύ διακλαδωμένο και λειτουργικό δίκτυο υποδομών – ενώ η οικονομική της ισχύ της επιτρέπει την προστασία των συνόρων της από μία υπολογίσιμη στρατιωτική δύναμη.

Όσον αφορά τώρα το δημόσιο χρέος του Ισραήλ σε σχέση με το ΑΕΠ του έχει μειωθεί στο 62% περίπου (γράφημα), με το ιδιωτικό να ευρίσκεται στο 125% και το εξωτερικό στο 25% – ενώ ο πληθωρισμός του έχει περιορισθεί κάτω από το 1%. Υπενθυμίζοντας πως η ΕΕ σύναψε την πρώτη συμφωνία ελευθέρου εμπορίου με μία μη ευρωπαϊκή χώρα το 1975 με το Ισραήλ, την οποία ακολούθησαν οι Η.Π.Α. το 1985, καθώς επίσης το ότι η βιομηχανία πολεμικού εξοπλισμού του αποτέλεσε μετά το 1970 το σημαντικότερο εξαγωγικό κλάδο του, οφείλουμε να γνωρίζουμε πως στα μέσα της δεκαετίας του 1980 η οικονομία του παρέμεινε στάσιμη, ενώ ο πληθωρισμός εκτοξεύθηκε στα ύψη – οπότε βίωσε το επικίνδυνο φαινόμενο του στασιμοπληθωρισμού με την άνοδο των ελλειμμάτων, ο οποίος θεωρείται ως η απόλυτη συνταγή της χρεοκοπίας.

Η μέθοδος που εφάρμοσε τότε η χώρα για να καταπολεμήσει την κρίση ήταν αντίστοιχη με αυτήν των Η.Π.Α.: το άνοιγμα των αγορών, η ιδιωτικοποίηση των δημοσίων επιχειρήσεων και η απορρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα, όπου όμως το δημόσιο έλεγχε απόλυτα την τήρηση των κανόνων. Μετά τη μαζική μετανάστευση του 1989 τώρα όπου εισήλθαν στο Ισραήλ περίπου 1.000.000 μετανάστες, αυξήθηκε σημαντικά η εγχώρια ζήτηση και άρχισε να αναπτύσσεται η στάσιμη οικονομία του – μεταξύ άλλων από τον κλάδο των κατασκευών και τα συναφή επαγγέλματα.

Πολύ σημαντικό γεγονός για την εξέλιξη του Ισραήλ ήταν ο μεγάλος αριθμός των ακαδημαϊκών μεταξύ των μεταναστών, κυρίως από τη Σοβιετική Ένωση – καθώς επίσης η βελτίωση της πιστοληπτικής του ικανότητας, με αποτέλεσμα να εισρέουν μαζικά κεφάλαια από το εξωτερικό στις επιχειρήσεις του, ανεξάρτητα από το εάν ανήκαν στο δημόσιο, στο μεγάλο συνδικάτο του (HISTADRUT, ένα εργατικό συνδικάτο που έχει στην ιδιοκτησία του επιχειρήσεις, τράπεζες κοκ. – πηγή) ή στον ιδιωτικό τομέα.

Στα πλαίσια αυτά, οι ξένες επενδύσεις αυξήθηκαν από μόλις 129 εκ. $ το 1990, στα 2,3 δις $ το 1999, στα 5,7 δις $ το 2005, στα 13,4 δις $ το 2006 και στα 106,9 δις $ σωρευτικά το 2017 (μόλις 34,18 δις $ στην Ελλάδα) – ενώ στα τέλη του 2005 περί τις 129 ισραηλινές εταιρείες διαπραγματεύονταν στο αμερικανικό χρηματιστήριο NYSE και 75 στο NASDAQ (από τις συνολικά 332 ξένες).

Έτσι η υψηλή τεχνολογία αποτέλεσε την κινητήριο δύναμη της εξαρτώμενης από τις εξαγωγές οικονομίας του Ισραήλ – σημειώνοντας πως ενώ η παραγωγικότητα στους παραδοσιακούς κλάδους της χώρας τη δεκαετία του 1990 μειωνόταν κατά 2% ετήσια, στην υψηλή τεχνολογία αυξανόταν με ρυθμό 5%, με το 75% των εξαγωγών της να αφορά αυτά τα προϊόντα.

Μετά το σπάσιμο της φούσκας του διαδικτύου όμως το 2000, το Ισραήλ βυθίστηκε για πέντε χρόνια στην κρίση – έχοντας συνέλθει αμέσως μετά, με ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 5%. Το 2016 πάντως καταγράφηκε ως η τρίτη πιο σταθερή οικονομία στον πλανήτη, μετά το Χονγκ Κονγκ και τη Ν. Κορέα (πηγή) –  με την Ελλάδα, την Αργεντινή και τη Ν. Αφρική στις τελευταίες θέσεις.

Επίλογος

Ολοκληρώνοντας, η συμμετοχή του κράτους στο σχεδιασμό της οικονομίας, καθώς επίσης στον έλεγχο της, είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του Ισραήλ – θυμίζοντας σε κάποιο βαθμό το εθνικοσοσιαλιστικό μοντέλο, το οποίο είναι από πολλούς παρεξηγημένο επειδή το συνδέουν λανθασμένα με το ναζισμό και με το Χίτλερ, παρά το ότι ήταν το δημιούργημα πολύ ικανών οικονομολόγων (ανάλυση).

Το γεγονός πάντως ότι μία τόσο μικρή χώρα, σε μία εξαιρετικά προβληματική περιοχή, με τεράστιες μεταναστευτικές εισροές, καθώς επίσης με μηδενικό σχεδόν φυσικό πλούτο κατάφερε να φτάσει σε τέτοια επίπεδα, τα οποία ζηλεύουν αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, σημαίνει πως το μοντέλο που χρησιμοποίησε δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως αποτυχημένο – εκτός εάν αρνείται κανείς να κρίνει με βάση τα πραγματικά στοιχεία.

viliardos@analyst.gr

Οικονομολόγος

analyst.gr/