Ρωσία προς ΗΠΑ: «Δεν είμαστε εχθροί»

Αντρέι Σουσεντσόφ, ειδικά για τη RBTH

Οι ρωσο-αμερικανικές σχέσεις με φόντο τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή

Πηγή: Αλεξέι Γιορς

Στις δημόσιες ομιλίες του, τους τελευταίους μήνες, ο Βλαντίμιρ Πούτιν προτείνει μια νέα ατζέντα στις σχέσεις Ρωσίας και ΗΠΑ. Στη Νέα Υόρκη, τη Μόσχα και πιο πρόσφατα στο Σότσι, στη συνεδρίαση της διεθνούς Λέσχης Βαλντάι, κάλεσε την παγκόσμια κοινότητα να επικεντρωθεί σε δύο κρίσιμους στόχους: Στη δημιουργία ενός διευρυμένου διεθνούς συνασπισμού εναντίον της οργάνωσης «Ισλαμικό Κράτος» («ΙΚ») και στην αποκατάσταση της κρατικής υπόστασης στη Λιβύη, το Ιράκ και τη Συρία. Ωστόσο, οι Ηνωμένες Πολιτείες απορρίπτουν την θέση-πρόταση της Ρωσίας για συνεργασία και βρίσκονται σήμερα σε μια νέα –ασυνήθιστη γι' αυτές– θέση: Μετά τις προτάσεις Πούτιν, η Ουάσιγκτον έχασε την πρωτοβουλία των κινήσεων και αναγκάζεται να ακολουθεί τις εξελίξεις, απαντώντας στις ενέργειες της Μόσχας. 
Είναι αξιοσημείωτο ότι στις ομιλίες του Ρώσου προέδρου έχουν λιγοστέψει τα σημεία που αφορούν στην αγανάκτηση της Ρωσίας για τις αυθαιρεσίες της Δύσης στις διεθνείς υποθέσεις. Υπήρξε μια εποχή που το θέμα αυτό (η υποκρισία και η παραπλανητική πολιτική της Δύσης) κυριαρχούσε στις ομιλίες του. Φαίνεται όμως, ότι η Ρωσία σταμάτησε τις προσπάθειες να προκαλεί τη διεθνή προσοχή μόνο με καταγγελίες και εκκλήσεις για αντίσταση στους ρεβιζιονιστές και σε όσους πειραματίζονται στις πλάτες άλλων. Αντιθέτως, η Μόσχα άρχισε να δραστηριοποιείται πιο ενεργά στο θέμα της αποκατάστασης του status quo στις πιο σημαντικές κατά την άποψή της περιοχές του πλανήτη.

Πούτιν: Επιχείρησαν να εξαπατήσουν ολόκληρο τον κόσμο

Η «ενεργός δραστηριοποίηση» της Ρωσίας στη Συρία βάζει τη χώρα σε πλεονεκτική θέση. Αποκτά τη δυνατότητα να μην εξαρτάται από τις απόψεις της Δύσης σχετικά με τους τρόπους καταπολέμησης του «Ισλαμικού Κράτους». Η Μόσχα, δημιούργησε επί της ουσίας ένα διεθνή συνασπισμό, στον οποίο μάλιστα, περιλαμβάνονται οι ενδιαφερόμενοι για νίκη (απέναντι στην τρομοκρατική οργάνωση) παίκτες. Σε αντίθεση με τη συριακή αντιπολίτευση, στην οποία ποντάρουν οι ΗΠΑ και η ΕΕ, οι σύμμαχοι της Μόσχας, Συρία, Ιράκ, Ιράν και οι Κούρδοι αντάρτες, μάχονται πραγματικά ενάντια στο «ΙΚ». Για τέσσερα χρόνια, οι παραπάνω παίκτες, διεξάγουν αυτόν τον αγώνα χωρίς εξωτερική βοήθεια, και με τη ρωσική υποστήριξη οι πιθανότητες τους για νίκη αυξάνονται σημαντικά.

Κατά τη συνάντηση Πούτιν - Ομπάμα που πραγματοποιήθηκε στα τέλη Σεπτεμβρίου στο περιθώριο των εργασιών της ετήσιας συνόδου της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, το θέμα που συζητήθηκε εκτενέστερα ήταν η κρίση στη Συρία. Οι δυο πλευρές συμφώνησαν να «συνεχίσουν τη συνεργασία», κάτι που στη διπλωματική γλώσσα μπορεί να σημαίνει το οτιδήποτε. Το πιο σημαντικό αποτέλεσμα είναι ότι τα υπουργεία Αμυνας και οι υπηρεσίες Ασφάλειας των δύο χωρών πήραν εντολή να συζητήσουν τις λεπτομέρειες μιας τέτοιας αλληλεπίδρασης.

Η λύση για το προσφυγικό

Αν και προς το παρόν δεν έχει επέλθει κάποιας μορφής αλληλοκατανόηση για το θέμα της συνεργασίας, οι προσπάθειες της Ρωσίας δεν έχουν σταματήσει. Αυτό οφείλεται στο γεγονός, ότι η Μόσχα βασίζεται στη συνεργασία ανθρώπων που μάχονται πραγματικά και με αρκετή επιτυχία το «ΙΚ», ενώ οι Αμερικανοί δεν μπορούν να βρουν εταίρους στην περιοχή με τους οποίους να μπορούν να συνεργαστούν αποτελεσματικά. Εν τω μεταξύ, σε αυτό το στάδιο των σχέσεων Ρωσίας - Δύσης, εμφανίστηκε ένα ακόμα, πραγματικά  πολύ σημαντικό θέμα προς συζήτηση.

Η δεύτερη βασική θέση στις πρόσφατες ομιλίες του Βλαντίμιρ Πούτιν, αφορά στην ανάγκη αποκατάστασης της κρατικής υπόστασης στις περιοχές της Λιβύης, της Συρίας και του Ιράκ, όπου τώρα επικρατεί το χάος και η αναρχία. Η Μόσχα, πρώτη πρότεινε να δοθεί ριζική λύση στο πρόβλημα των προσφύγων από τη Μέση Ανατολή και πάνω σε αυτή την πρόταση θα πρέπει να συντονιστούν όλες εκείνες οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες που υποφέρουν από τη μεταναστευτική κρίση. Η συνταγή όμως δεν φαίνεται εύκολη. Η αποκατάσταση της κρατικής υπόστασης σε αυτές τις περιοχές όπου οι δομές τους κράτους έχουν καταστραφεί (συχνά με την ενεργό εξωτερική παρέμβαση), δεν θα είναι απλή υπόθεση.

Ασφάλεια πτήσεων πάνω από τη Συρία

Ένα ενδιάμεσο αποτέλεσμα της συνεργασίας μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ στα μέσα Οκτωβρίου, ήταν το μνημόνιο κατανόησης για την ασφάλεια των πτήσεων στον εναέριο χώρο της Συρίας. Η συμφωνία, προϋποθέτει τη δημιουργία επιχειρησιακών δεσμών μεταξύ των στρατιωτικών υπηρεσιών των δύο χωρών και την αμοιβαία συνδρομή σε περιπτώσεις κρίσεων.

Διαβουλεύσεις για τη Συρία: Κανένας συμβιβασμός

Ωστόσο, αυτή η μορφή συνεργασίας δεν υποθέτει τον πλήρη συντονισμό και η συνεργασία είναι αυστηρά περιορισμένη. Δεν περιλαμβάνει την ανταλλαγή μυστικών πληροφοριών και δεν συνεπάγεται την υποστήριξη των ΗΠΑ στην πολιτική της Ρωσίας στη Συρία. Η άρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών για πλήρη συνεργασία με τη Ρωσία στο συριακό πρόβλημα, οφείλεται στις ανησυχίες των Αμερικανών μη τυχόν προκαλέσουν τη δυσαρέσκεια των συμμάχων τους στον Περσικό Κόλπο και τη διστακτικότητά τους απέναντι στην ενίσχυση των ρωσικών θέσεων στην περιοχή. Επιπλέον, η Ουάσιγκτον έχει προβλήματα με την ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης περιφερειακής στρατηγικής, και αυτή η δυσκολία την αναγκάζει να προχωράει με αργά βήματα.

Νέα ρητορική μετά τις ρωσικές επιτυχίες στη Συρία

Κρίνοντας από τον τόνο των πρόσφατων ομιλιών του Πούτιν, η Ρωσία έχει συμφιλιωθεί με την ύπαρξη ανυπέρβλητων διαφορών με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, και δεν τις θεωρεί εμπόδιο για τις ενέργειές της που αφορούν την προστασία των εθνικών της συμφερόντων. Φαίνεται, ότι η Μόσχα για πρώτη φορά συμφώνησε με τη μορφή των διμερών σχέσεων που είχε προτείνει στον Πούτιν ο Τζορτζ Μπους ο νεώτερος: «Δεν είμαστε εχθροί, κάντε ό,τι θέλετε, και εμείς θα κάνουμε ό,τι θέλουμε». Η Ρωσία κάνει πραγματικά αυτό που θέλει, ακόμη και αν οι ενέργειές της προκαλούν την αποδοκιμασία των δυτικών πρωτευουσών. Η κατάσταση έχει αλλάξει. Πριν, η Μόσχα προσπαθούσε να προτρέψει τους εταίρους της να χτίσουν έναν «χώρο ισότιμης και αδιαίρετης ασφάλειας» από αδύναμες θέσεις. Ας δούμε τι θα συμβεί σήμερα (από τις νέες – ενισχυμένες θέσεις). Διότι πραγματικά, δεν είμαστε εχθροί.

Ο Αντρέι Σουσεντσόφ, είναι αναπληρωτής καθηγητής του Κρατικού Πανεπιστημίου Διεθνών Σχέσεων της Μόσχας (MGIMO), διευθυντής προγραμμάτων της Λέσχης Βαλντάι